یکی پهلوان بود گسترده کام

یکی پهلوان بود گسترده کام

یکی پهلوان بود گسترده کام		نژادش ز طرخان و بیژن بنام
نشستش به شهر سمرقند بود		بران مرز چندیش پیوند بود
چو ماهوی بدبخت خودکامه شد		ازو نزد بیژن یکی نامه شد
که ای پهلوان زاده‌ی بی‌گزند		یکی رزم پیش آمدت سودمند
که شاه جهان با سپاه ای درست		ابا تاج و گاهست و با افسرست
گرآیی سر و تاج و گاهش تو راست		همان گنج و چتر سیاهش تو راست
چو بیژن نگه کرد و آن نامه دید		جهان پیش ماهوی خودکامه دید
به دستور گفت ای سر راستان		چه داری بیاد اندرین داستان
بیاری ماهوی گر من سپاه		برانم شود کارم ایدر تباه
به من برکند شاه چینی فسوس		مرا بی‌منش خواند و چاپلوس
وگرنه کنم گوید از بیم کرد		همی‌ترسد از روز ننگ و نبرد
چنین داد دستور پاسخ بدوی		که ای شیر دل مرد پرخاشجوی
از ایدر تو را ننگ باشد شدن		به یاری ماهوی و باز آمدن
ببرسام فرمای تا با سپاه		بیاری شود سوی آن رزمگاه
به گفتار سوری شوی سوی جنگ		سبکسار خواند تار مرد سنگ
چنین گفت بیژن که اینست رای		مرا خود نجنبید باید ز جای
ببرسام فرمود تا ده هزار		نبرده سواران خنجرگزار
به مرو اندرون ساز جنگ آورد		مگر گنج ایران به چنگ آورد
سپاه از بخارا چوپران تذرو		بیامد به یک هفته تا شهر مرو
شب تیره هنگام بانگ خروس		از آن مرز برخاست آواز کوس
جهاندار زین خود نه آگاه بود		که ماهوی سوریش بدخواه بود
به شبگیر گاه سپیده دمان		سواری سوی خسرو آمد دوان
که ماهوی گوید که آمد سپاه		ز ترکان کنون برچه رایست شاه
سپهدار خانست و فغفور چین		سپاهش همی بر نتابد زمین
بر آشفت و جوشن بپوشید شاه		شد از گرد گیتی سراسر سیاه
چو نیروی پرخاش ترکان بدید		بزد دست و تیغ از میان برکشید
به پیش سپاه اندر آمد چو پیل		زمین شد به کردار دریای نیل
چو بر لشکر ترک بر حمله برد		پس پشت او در نماند ایچ گرد
همه پشت بر تاجور گاشتند		میان سوارانش بگذاشتند
چو برگشت ماهوی شاه جهان		بدانست نیرنگ او در نهان
چنین بود ماهوی را رای و راه		که او ماند اندر میان سپاه
شهنشاه در جنگ شد ناشکیب		همی‌زد به تیغ و به پای و رکیب
فراوان از آن نامداران بشکت		چو بیچاره‌تر گشت بنمود پشت
ز ترکان بسی بود در پشت اوی		یکی کابلی تیغ در مشت اوی
همی‌تاخت جوشان چو از ابر برق		یکی آسیا بد برآن آب زرق
فرود آمد از باره شاه جهان		ز بدخواه در آسیا شد نهان
سواران بجستن نهادند روی		همه زرق ازو شد پر از گفت و گوی
ازو بازماند اسپ زرین ستام		همان گرز و شمشیر زرین نیام
بجستنش ترکان خروشان شدند		از آن باره و ساز جوشان شدند
نهان گشته در خانه‌ی آسیا		نشست از بر خشک لختی گیا
چنین است رسم سرای فریب		فرازش بلند و نشیبش نشیب
بدانگه که بیدار بد بخت اوی		بگردون کشیدی فلک تخت اوی
کنون آسیابی بیامدش بهر		ز نوشش فراوان فزون بود زهر
چه بندی دل اندر سرای فسوس		که هم زمان به گوش آید آواز کوس
خروشی برآید که بربند رخت		نبینی به جز دخمه‌ی گور تخت
دهان ناچریده دودیده پرآب		همی‌بود تا برکشید آفتاب
گشاد آسیابان در آسیا		به پشت اندرون بار و لختی گیا
فرومایه‌یی بود خسرو به نام		نه تخت و نه گنج و نه تاج و نه کام
خور خویش زان آسیا ساختی		به کاری جزین خود نپرداختی
گوی دید برسان سرو بلند		نشسته به ران سنگ چون مستمند
یکی افسری خسروی بر سرش		درفشان ز دیبای چینی برش
به پیکر یکی کفش زرین بپای		ز خوشاب و زر آستین قبای
نگه کرد خسرو بدو خیره ماند		بدان خیرگی نام یزدان بخواند
بدو گفت کای شاه خورشید روی		برین آسیا چون رسیدی تو گوی
چه جای نشستت بود آسیا		پر از گندم و خاک و چندی گیا
چه مردی به دین فر و این برز و چهر		که چون تو نبیند همانا سپهر
از ایرانیانم بدو گفت شاه		هزیمت گرفتم ز توران سپاه
بدو آسیابان به تشویر گفت		که جز تنگ دستی مرانیست جفت
اگر نان کشکینت آید به کار		ورین ناسزا تره‌ی جویبار
بیارم جزین نیز چیزی که هست		خروشان بود مردم تنگ دست
به سه روز شاه جهان را ز رزم		نبود ایچ پردازش خوان و بزم
بدو گفت شاه آنچ داری بیار		خورش نیز با به رسم آید به کار
سبک مرد بی مایه چبین نهاد		برو تره و نان کشکین نهاد
برسم شتابید و آمد به راه		به جایی که بود اندران واژگاه
بر مهتر زرق شد بی‌گذار		که برسم کند زو یکی خواستار
بهر سو فرستاد ماهوی کس		ز گیتی همی شاه را جست و بس
از آن آسیابان بپرسید مه		که برسم کرا خواهی ای روزبه
بدو گفت خسرو که در آسیا		نشستست کنداوری برگیا
به بالا به کردار سرو سهی		به دید را خورشید با فرهی
دو ابرو کمان و دو نرگس دژم		دهن پر ز باد ابروان پر زخم
برسم همی واژ خواهد گرفت		سزد گر بمانی ازو در شگفت
یکی کهنه چبین نهادم به پیش		برو نان کشکین سزاوار خویش
بدو گفت مهترکز ایدر بپوی		چنین هم به ماهوی سوری بگوی
نباید که آن بد نژاد پلید		چو این بشنود گوهر آرد پدید
سبک مهتر او را بمردی سپرد		جهان دیده را پیش ماهوی برد
بپرسید ماهوی زین چاره جوی		که برسم کرا خواستی راست گوی
چنین داد پاسخ ورا ترسکار		که من بار کردم همی خواستار
در آسیا را گشادم به خشم		چنان دان که خورشید دیدم به چشم
دو نرگس چونر آهو اندر هراس		دو دیده چو از شب گذشته سه پاس
چو خورشید گشتست زو آسیا		خورش نان خشک و نشستش گیا
هر آنکس که او فر یزدان ندید		ازین آسیابان بباید شنید
پر از گوهر نابسود افسرش		ز دیبای چینی فروزان برش
بهاریست گویی در اردیبهشت		به بالای او سرو دهقان نکشت

کس آمد به ماهوی سوری بگفت

کس آمد به ماهوی سوری بگفت

شما عبارت "کس آمد به ماهوی سوری بگفت ..." را انتخاب کرده اید ، جستجو در فرهنگ لغت برای یک کلمه انجام می شود و لطفا یک کلمه را فقط انتخاب نمائید.

کس آمد به ماهوی سوری بگفت		که شاه جهان گشت با خاک جفت
سکوبا و قسیس و رهبان روم		همه سوگواران آن مرز و بوم
برفتند با مویه برنا و پیر		تن شاه بردند زان آبگیر
یکی دخمه کردند او رابه باغ		بلند و بزرگیش برتر ز راغ
چنین گفت ماهوی بدبخت و شوم		که ایران نبد پش ازین خویش روم
فرستاد تا هر که آن دخمه کرد		هم آنکس کزان کار تیمار خورد
بکشتند و تاراج کردند مرز		چنین بود ماهوی را کام و ارز
ازان پس بگرد جهان بنگرید		ز تخم بزرگان کسی را ندید
همان تاج با او بد و مهر شاه		شبان زاده را آرزو کردگاه
همه رازدارانش را پیش خواند		سخن هرچ بودش به دل در براند
به دستور گفت ای جهاندیده مرد		فراز آمد آن روز ننگ و نبرد
نه گنجست بامن نه نام و نژاد		همی‌داد خواهم سرخود بباد
بر انگشتری یزدگردست نام		به شمشیر بر من نگردند رام
همه شهر ایران ورا بنده بود		اگر خویش بد ار پراگنده بود
نخواند مرا مرد داننده شاه		نه بر مهرم آرام گیرد سپاه
جزین بود چاره مرا در نهان		چرا ریختم خون شاه جهان
همه شب ز اندیشه پر خون بدم		جهاندار داند که من چون بدم
بدو رای زن گفت که اکنون گذشت		ازین کار گیتی پر آواز گشت
کنون بازجویی همی کارخویش		که بگسستی آن رشته‌ی تار خویش
کنون او بدخمه درون خاک شد		روان ورا زهر تریاک شد
جهاندیدگان را همه گرد کن		زبان تیز گردان به شیرین سخن
چنین گوی کاین تاج انگشتری		مرا شاه داد از پی مهتری
چو دانست کامد ز ترکان سپاه		چوشب تیره‌تر شد مرا خواند شاه
مرا گفت چون خاست باد نبرد		که داند به گیتی که برکیست گرد
تواین تاج و انگشتری را بدار		بود روز کین تاجت آید به کار
مرانیست چیزی جزین در جهان		همانا که هست این ز تازی نهان
تو زین پس به دشمن مده گاه من		نگه دار هم زین نشان راه من
من این تاج میراث دارم ز شاه		به فرمان او بر نشینم به گاه
بدین چاره ده بند بد را فروغ		که داند که این راستست از دروغ
چوبشنید ماهوی گفتا که زه		تو دستوری و بر تو بر نیست مه
همه مهتران را ز لشکر بخواند		وزین گونه چندین سخنها براند
بدانست لشکر که این نیست راست		به شوخی ورا سر بریدن سزاست
یکی پهلوان گفت کاین کار تست		سخن گر درستست گر نادرست
چوبشنید بر تخت شاهی نشست		به افسون خراسانش آمد بدست
ببخشید روی زمین بر مهان		منم گفت با مهر شاه جهان
جهان را سراسر به بخشش گرفت		ستاره نظاره برو ای شگفت
به مهتر پسر داد بلخ و هری		فرستاد بر هر سوی لشکری
بد اندیشگان را همه برکشید		بدانسان که از گوهر او سزید
بدان را بهرجای سالار کرد		خردمند را سرنگونسارکرد
چو زیراندر آمد سر راستی		پدید آمد از هر سوی کاستی
چولشکر فراوان شد و خواسته		دل مرد بی تن شد آراسته
سپه را درم داد و آباد کرد		سر دوده خویش پرباد کرد
به آموی شد پهلو پیش رو		ابا لشکری جنگ سازان نو
طلایه به پیش سپاه اندرون		جهان دیده‌یی نام او گرستون
به شهر بخارا نهادند روی		چنان ساخته لشکری جنگجوی
بدو گفت ما را سمرقند و چاچ		بباید گرفتن بدین مهر و تاج
به فرمان شاه جهان یزدگرد		که سالار بد او بر این هفت گرد
ز بیژن بخواهم به شمشیر کین		کزو تیره شد بخت ایران زمین

چنین دادخوانیم بر یزدگرد

چنین دادخوانیم بر یزدگرد

شما عبارت "چنین دادخوانیم بر یزدگرد ..." را انتخاب کرده اید ، جستجو در فرهنگ لغت برای یک کلمه انجام می شود و لطفا یک کلمه را فقط انتخاب نمائید.

چنین دادخوانیم بر یزدگرد		وگرکینه خوانیم ازین هفت گرد
اگر خود نداند همی کین و داد		مرا فیلسوف ایچ پاسخ نداد
وگر گفت دینی همه بسته گفت		بماند همی پاسخ اندر نهفت
گرهیچ گنجست ای نیک رای		بیار ای و دل را به فردا مپای
که گیتی همی بر تو بر بگذرد		زمانه دم ما همی‌بشمرد
در خوردنت چیره کن برنهاد		اگر خود بمانی دهد آنک داد
مرا دخل و خرج ار برابر بدی		زمانه مرا چون برادر بدی
تگرگ آمدی امسال برسان مرگ		مرا مگر بهتر بدی از تگرگ
در هیزم و گندم و گوسفند		ببست این برآورده چرخ بلند
می‌آور که از روزمان بس نماند		چنین تا بود و برکس نماند

صلاح کار کجا و من خراب کجا

صلاح کار کجا و من خراب کجا

صلاح کار کجا و من خراب کجا		ببین تفاوت ره کز کجاست تا به کجا
دلم ز صومعه بگرفت و خرقه سالوس		کجاست دیر مغان و شراب ناب کجا
چه نسبت است به رندی صلاح و تقوا را		سماع وعظ کجا نغمه رباب کجا
ز روی دوست دل دشمنان چه دریابد		چراغ مرده کجا شمع آفتاب کجا
چو کحل بینش ما خاک آستان شماست		کجا رویم بفرما از این جناب کجا
مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است		کجا همی‌روی ای دل بدین شتاب کجا
بشد که یاد خوشش باد روزگار وصال		خود آن کرشمه کجا رفت و آن عتاب کجا
قرار و خواب ز حافظ طمع مدار ای دوست		قرار چیست صبوری کدام و خواب کجا

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها

الا یا ایها الساقی ادر کاسا و ناولها		که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها
به بوی نافه‌ای کاخر صبا زان طره بگشاید		ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل‌ها
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم		جرس فریاد می‌دارد که بربندید محمل‌ها
به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید		که سالک بی‌خبر نبود ز راه و رسم منزل‌ها
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل		کجا دانند حال ما سبکباران ساحل‌ها
همه کارم ز خود کامی به بدنامی کشید آخر		نهان کی ماند آن رازی کز او سازند محفل‌ها
حضوری گر همی‌خواهی از او غایب مشو حافظ		متی ما تلق من تهوی دع الدنیا و اهملها

در توحید باری

در توحید باری

به نام آنکه هستی نام ازو یافت		فلک جنبش زمین آرام ازو یافت
خدائی کافرینش در سجودش		گواهی مطلق آمد بر وجودش
تعالی الله یکی بی مثل و مانند		که خوانندش خداوندان خداوند
فلک بر پای دارو انجم افروز		خرد را بی‌میانجی حکمت آموز
جواهر بخش فکرتهای باریک		به روز آرنده شب‌های تاریک
غم و شادی نگار و بیم و امید		شب و روز آفرین و ماه و خورشید
نگه دارنده بالا و پستی		گوا بر هستی او جمله هستی
وجودش بر همه موجود قاهر		نشانش بر همه بیننده ظاهر
کواکب را به قدرت کارفرمای		طبایع را به صنعت گوهر آرای
مراد دیده باریک بینان		انیس خاطر خلوت نشینان
خداوندی که چون نامش بخوانی		نیابی در جوابش لن ترانی
نیاید پادشاهی زوت بهتر		ورا کن بندگی هم اوت بهتر
ورای هر چه در گیتی اساسیست		برون از هر چه در فکرت قیاسیست
به جستجوی او بر بام افلاک		دریده وهم را نعلین ادراک
خرد در جستنش هشیار برخاست		چو دانستش نمی‌داند چپ از راست
شناسائیش بر کس نیست دشوار		ولیکن هم به حیرت می‌کشد کار
نظر دیدش چو نقش خویش برداشت		پس انگاهی حجاب از پیش برداشت
مبرا حکمش از زودی و دیری		منزه ذاتش از بالا و زیری
حروف کاینات ار بازجوئی		همه در تست و تو در لوح اوئی
چو گل صدپاره کن خود را درین باغ		که نتوان تندرست آمد بدین داغ
تو زانجا آمدی کاین جا دویدی		ازین جا در گذر کانجا رسیدی
ترازوی همه ایزدشناسی		چه باشد جز دلیلی یا قیاسی
قیاس عقل تا آنجاست بر کار		که صانع را دلیل آید پدیدار
مده اندیشه را زین پیشتر راه		که یا کوه آیدت در پیش یا چاه
چو دانستی که معبودی ترا هست		بدار از جستجوی چون و چه دست
زهر شمعی که جوئی روشنائی		به وحدانیتش یابی گوائی
گه از خاکی چو گل رنگی برآرد		گه از آبی چو ما نقشی نگارد
خرد بخشید تا او را شناسیم		بصارت داد تا هم زو هراسیم
فکند از هیت نه حرف افلاک		رقوم هندسی بر تخته خاک
نبات روح را آب از جگر داد		چراغ عقل را پیه از بصر داد
جهت را شش گریبان در سر افکند		زمین را چار گوهر در برافکند
چنان کرد آفرینش را به آغاز		که پی بردن نداند کس بدان راز
چنانش در نورد آرد سرانجام		که نتواند زدن فکرت در آن گام
نشاید باز جست از خود خدائی		خدائی برتر است از کدخدائی
بفرساید همه فرسودنیها		همو قادر بود بر بودنیها
چو بخشاینده و بخشنده‌ی جود		نخستین مایه‌ها را کرد موجود
بهر مایه نشانی از اخلاص		که او را در عمل کاری بود خاص
یکی را داد بخشش تا رساند		یکی را کرد ممسک تا ستاند
نه بخشنده خبر دارد ز دادن		نه آنکس کو پذیرفت از نهادن
نه آتش را خبر کو هست سوزان		نه آب آگه که هست از جان فروزان
خداوندیش با کس مشترک نیست		همه حمال فرمانند و شک نیست
کرا زهره ز حمالان راهش		که تخلیطی کند در بارگاهش
بسنجد خاک و موئی بر ندارد		بیارد باد و بوئی بر ندارد
زهی قدرت که در حیرت فزودن		چنین ترتیب‌ها داند نمودن

سرآغاز

                               سرآغاز

خداوند در توفیق بگشای		نظامی را ره تحقیق بنمای
دلی ده کو یقینت را بشاید		زبانی کافرینت را سراید
مده ناخوب را بر خاطرم راه		بدار از ناپسندم دست کوتاه
درونم را به نور خود برافروز		زبانم را ثنای خود در آموز
به داودی دلم را تازه گردان		زبورم را بلند آوازه گردان
عروسی را که پروردم به جانش		مبارک روی گردان در جهانش
چنان کز خواندنش فرخ شود رای		ز مشک افشاندش خلخ شود جای
سوادش دیده راه پر نور دارد		سماعش مغز را معمور دارد
مفرح نامه‌ی دلهاش خوانند		کلید بند مشکل هاش دانند
معانی را بدو ده سربلندی		سعادت را بدو کن نقش‌بندی
به چشم شاه شیرین کن جمالش		که خود بر نام شیرینست فالش
نسیمی از عنایت یار او کن		ز فیضت قطره‌ای در کار او کن
چو فیاض عنایت کرد یاری		بیارای کان معنی تا چه داری

اول دفتر به نام ایزد دانا

                      اول دفتر به نام ایزد دانا

اول دفتر به نام ایزد دانا		صانع پروردگار حی توانا
اکبر و اعظم خدای عالم و آدم		صورت خوب آفرید و سیرت زیبا
از در بخشندگی و بنده نوازی		مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا
قسمت خود می‌خورند منعم و درویش		روزی خود می‌برند پشه و عنقا
حاجت موری به علم غیب بداند		در بن چاهی به زیر صخره صما
جانور از نطفه می‌کند شکر از نی		برگ‌تر از چوب خشک و چشمه ز خارا
شربت نوش آفرید از مگس نحل		نخل تناور کند ز دانه خرما
از همگان بی‌نیاز و بر همه مشفق		از همه عالم نهان و بر همه پیدا
پرتو نور سرادقات جلالش		از عظمت ماورای فکرت دانا
خود نه زبان در دهان عارف مدهوش		حمد و ثنا می‌کند که موی بر اعضا
هر که نداند سپاس نعمت امروز		حیف خورد بر نصیب رحمت فردا
بارخدایا مهیمنی و مدبر		وز همه عیبی مقدسی و مبرا
ما نتوانیم حق حمد تو گفتن		با همه کروبیان عالم بالا
سعدی از آن جا که فهم اوست سخن گفت		ور نه کمال تو وهم کی رسد آن جا

         

چنین تا به بیژن رسید آگهی

چنین تا به بیژن رسید آگهی

چنین تا به بیژن رسید آگهی		که ماهوی بگرفت تخت مهی
بهر سوی فرستاد مهر و نگین		همی رام گردد برو بر زمین
کنون سوی جیحون نهادست روی		به پرخاش با لشکری جنگجوی
بپرسید بیژن که تاجش که داد		بروکرد گوینده آن کاریاد
بدو گفت برسام کای شهریار		چو من بردم از چاچ چندان سوار
بیاوردم از مرو چندان بنه		بشد یزدگرد از میان یک تنه
تو را گفته بد تخت زرین اوی		همان یاره‌ی گوهر آگین اوی
همان گنج و تاجش فرستم به چاج		تو را باید اندر جهان تخت عاج
به مرو اندرون رزم کردم سه روز		چهارم چو بفروخت گیتی فروز
شدم تنگدل رزم کردم درشت		جفا پیشه ماهوی بنمود پشت
چو ماهوی گنج خداوند خویش		بیاورد بی‌رنج و بنهاد پیش
چوآگنده شد مرد بی‌تن به چیز		مرا خود تو گفتی ندیدست نیز
به مرو اندرون بود لشکر دوماه		به خوبی نکرد ایچ برمانگاه
بکشت او خداوند را در نهان		چنان پادشاهی بزرگ جهان
سواری که گفتی میان سپاه		همی‌برگذارد سر از چرخ ماه
ز ترکان کسی پیش گرزش نرفت		همی زو دل نامداران بگفت
چو او کشته شد پادشاهی گرفت		بدین گونه ناپارسایی گرفت
طلایه همی‌گوید آمد سپاه		نباید که بر ما بگیرند راه
چو بدخواه جنگی به بالین رسید		نباید تو را با سپاه آرمید
چنین گل به پالیز شاهان مباد		چو باشد نیاید ز پالیز یاد
چو بشنید بیژن سپه گرد کرد		ز ترکان سواران روز نبرد
ز قجقار باشی بیامد دمان		نجست ایچ‌گونه بره بر زمان
چونزدیک شهر بخارا رسید		همه دشت نخشب سپه گسترید
به یاران چنین گفت که اکنون شتاب		مدارید تا او بدین روی آب
به پیکار ما پیش آرد سپاه		مگر باز خواهیم زوکین شاه
ازان پس بپرسید کز نامدار		که ماند ایچ فرزند کاید به کار
جهاندار شه را برادر به دست		پسر گر نبود ایچ دختر به دست
که او را بیاریم و یاری دهیم		به ماهوی بر کامگاری دهیم
بدو گفت به رسام کای شهریار		سرآمد برین تخمه‌ی بر روزگار
بران شهرها تازیان راست دست		که نه شاه ماند نه یزدان پرست
چو بشنید بیژن سپه برگرفت		ز کار جهان دست بر سرگرفت
طلایه بیامد که آمد سپاه		به پیکند سازد همی رزمگاه
سپاهی بکشتی برآمد ز آب		که از گرد پیدا نبود آفتاب
سپهدار بیژن به پیش سپاه		بیامد که سازد همی رزمگاه
چو ماهوی سوری سپه را بدید		تو گفتی که جانش ز تن برپرید
ز بس جوشن و خود و زرین سپر		ز بس نیزه و گر ز وچاچی تبر
غمی شد برابر صفی برکشید		هوا نیلگون شد زمین ناپدید

•